001.jpg002.jpg003.jpg

Batalion ON "Brodnica"

Sformowany wiosną 1939 r. w składzie Chełmińskiej Brygady ON. Dowództwo, pododdziały specjalne, pierwsza i druga kompania stacjonowały w Brodnicy, natomiast trzecia - w Górznie. Jednostką gospodarczą był 67 pułk piechoty w Brodnicy. Batalion został zmobilizowany 24 sierpnia, podporządkowano go dowódcy 4 Dywizji Piechoty z GO "Wschód" Armii "Pomorze". Batalion otrzymał zadanie zajęcia stanowisk obronnych od jeziora Zbiczno do m. Górzno. 1 kompania obsadzała rejon Tamy Brodzkiej, 2 kompania - przesmyk między jeziorami Zbiczno i Bachotek, a 3 kompania rejon Górzna. Plutony: pionierów i zwiadu miały dozorować dalekie przedpole obrony batalionu, pluton przeciwpancerny pozostał do dyspozycji dowódcy batalionu.

Wczesnym rankiem 1 września żołnierze batalionu odparli natarcie Grenzwachu i samochodów pancernych. Wieczorem doszło do starć z patrolami niemieckiej 228 DP. W godzinach wieczornych do batalionu dotarł rozkaz dowódcy GO "Wschód" nakazujący wycofanie się na linię jezior brodnickich. 2 września doszło do potyczek na przedpolu z niemieckimi patrolami rozpoznawczymi. 4 września w godzinach wieczornych batalion wraz z całym OW "Brodnica" wycofał się w rejon Rypina. 5 września batalion przebywał w rejonie Rypin - Borzymin - Dzierzno, następnie wycofywał się dalej w rejon Włocławka. W godzinach rannych 7 września osiągnął (wraz z 208 pprez. 1/67 pp i kompanią zwiadu 67 pp) rejon Szpetal Górny - lasy Zmacze na północ od Włocławka. 8 września żołnierze dotarli w rejon lasów Mielęcin-Pikutkowo. Tam OW "Brodnica" został rozwiązany, w jego miejsce utworzono improwizowany, dwubatalionowy pułk ON pod dowództwem ppłk. Bogdana Sołtysa. W skład pułku weszły baony ON "Brodnica" i "Jabłonowo". Oddział ruszył przez Kruszyn-Kowal-Baruchowo-Kurowo-Zakrzewo-Białotarsk do Dziankowa. W nocy z 9 na 10 września przegrupował się w rejon m. Mnich. 10 września pułk został rozwiązany. Wieczorem batalion rozpoczął marsz na Bedlno - Plecką Dąbrowę - Sobotę - Walewice. 11 września batalion wraz z I i III baonem 14 pp skutecznie zaatakował pozycje niemieckie w m. Walewice oraz w rejonie folwarków Przesławice i Piotrowice. Tego samego dnia mjr Fleszar objął dowództwo II batalionu 63 pp. W jego miejsce dowódcą baonu ON "Brodnica" został mjr Wojnarowski. 12 września żołnierze batalionu wycofali się na drugi brzeg Bzury. 13 września wraz z batalionem ON "Jabłonowo", 63 i 14 pp oraz 1/57 pp został przesunięty do odwodu 4 Dywizji Piechoty. W nocy z 14 na 15 września przebywał w rejonie Wierznowic i osłaniał natarcie 67 pp na wzgórze 117,4, Dąbkowice i Lisiewice, wieczorem 15 września organizował obronę na linii Urzecze-Maurzyce. 16 września pod naporem nieprzyjaciela rozpoczęto wycofywanie się z rejonu Złaków Kościelny-Retki-Świeryż w kierunku Iłowa, który osiągnięto 18 września. W czasie odwrotu batalion nękany był nalotami, poniósł duże straty w zabitych i rannych, część żołnierzy rozproszyła się, przez co wartość bojowa baonu gwałtownie spadła. Pojedynczy żołnierze zdołali przeprawić się przez Bzurę i przebić do Warszawy, większość dostała się pod Iłowem do niemieckiej niewoli.

 

Obsada personalna:

dowódca - mjr Adam Fleszar († 23 IX), od 11 IX - mjr Jakub Wojnarowski
adiutant - ppor. rez. Kazimierz Władysław Pfondt
lekarz - pchor. san. Płaszkowski
dca plutonu łączności - ppor. Jan Dembek
dca plutonu kolarzy - ppor. Jan Karczewski
dca plutonu ppanc. - chor. Antoni Masłek

 

1 kompania ON "Brodnica I"
dowódca - kpt. Edward Franciszek Busza († IX)
dca I plutonu - ppor. rez. Bolesław Niewiarowski
dca II plutonu - ppor. rez. Paweł Klejnowski
dca III plutonu - ppor. rez. Jan Pyszczyński

 

2 kompania ON "Brodnica II"
dowódca - por. Stanisław Gajdecki
dca I plutonu - ppor. rez. Konrad Pipowski
dca II plutonu - ppor. rez. Konrad Smoczyński
dca III plutonu - ?
dca plutonu ckm - ppor. rez. Zbigniew Wacław Kanownik

 

3 kompania ON "Górzno"
dowódca - por. Witold Kolanowski
dca I plutonu - ?
dca II plutonu - ppor. rez. Franciszek Dębek
dca III plutonu - pchor. Jan Bartkowski

 

kompania ckm
dowódca - ?
dca I plutonu - chor. Józef Dobiegała
dca II plutonu - ppor. rez. Kanownik
dca III plutonu - ppor. rez. Bolesław Starostka

 

por. Stanisław Gajdecki

por. Stanisław Gajdecki

 

Bibliografia:

  1. PISM B.I.31f
  2. Chwiałkowski Marian. - Żołnierze garnizonu brodnickiego w wojnie obronnej 1939 r., Brodnica 2009
stat4u