Batalion ON "Czersk"

Batalion został utworzony w 1937 r. w oparciu o etat typ II. 20 sierpnia 1939 r. batalion zebrał się w Rytlu na ćwiczenia. 24 sierpnia oddział został zmobilizowany i otrzymał nazwę Batalion Piechoty nr 85. Następnego dnia żołnierze, emocjonalnie żegnani przez mieszkańców, przemaszerowali przez Czersk i udali się w rejon Chojnic, gdzie 26 sierpnia zajęli pozycje obronne na linii Jezioro Charzykowskie - Chojnice.

Batalion rozpoczął wojnę w składzie OW "Chojnice" z GO "Czersk" Armii "Pomorze". Zajmował  1 września ok. godz. 6.00 niemiecka artyleria rozpoczęła silny ostrzał stanowisk batalionu. Po przygotowaniu artyleryjskim do natarcia ruszyła niemiecka piechota. Natarcie niemieckie zostało odparte, jednak 1 kompania batalionu poniosła poważne straty (poległ m.in. dowódca kompani - kpt. Szczepański). O godz. 15 swoje pozycje opuścił 1 bs, cały ciężar obrony Chojnic spoczął na baonie "Czersk". O godz. 17 batalion otrzymał rozkaz opuszczenia dotychczasowych pozycji i udania się w ślad za 1 bs na Mylof. Jako ostatnia wycofywała się 1 kompania, w której wszyscy oficerowie byli ranni. Po otrzymaniu rozkazu ppor. Kalinowski wraz z grupą rannych żołnierzy kompanii rozpoczął wycofywanie się, pozostali osłaniali ich odwrót. Kiedy grupa ppor. Kalinowskiego zbliżyła się do zagrody na tyłach kompanii została z niej zaatakowana przez grupę dywersantów, którzy zastrzelili wszystkich wycofujących się. Oprócz ppor. Kalinowskiego zginęło 15 żołnierzy. Pozostała część kompanii wycofała się żywiołowo w ślad za batalionem. Oddział zebrał się późnym wieczorem w rejonie Mylofu, straty batalionu w zabitych i rannych wyniosły ogółem ok. 50% stanu osobowego, przy czym z 1 kompanii pozostało jedynie 20 żołnierzy. Batalion otrzymał rozkaz zajęcia stanowisk obronnych w rejonie Mylofu. 2 września wieczorem batalion rozpoczął marsz w kierunku Błądzimia. 3 września batalion otrzymał rozkaz przebijania się (wraz z pozostałymi oddziałami GO "Czersk") na Świecie i przeprawienia się przez Wisłę. 4 września około godz. 6 batalion dotarł do szosy Błądzim - Świecie. Żołnierze - maszerując cały czas w kierunku Świecia - byli bezustannie nękani przez niemieckie lotnictwo, ponosząc poważne straty. Gdy dowódca baonu, kpt. Szymański dowiedział się o zamknięciu drogi na Świecie przez oddziały niemieckie, wycofał się z batalionem do lasów na północ od Błądzimia. Batalion liczył w tym czasie ok. 250 żołnierzy i 4 ckm. Dowódca widząc beznadziejność położenia jego oddziału nakazał przebijanie się na własną rękę małym grupom żołnierzy w kierunku Wisły. Niektórym grupom udało się przebić, inne wróciły lub zostały wzięte do niewoli.

Obsada personalna:

dowódca - kpt. Feliks Szymański
adiutant - ppor. rez. Jan Mania
oficer gospodarczy - ppor. rez. Stanisław Marszałek
dca plutonu moździerzy - ppor. rez. Jan Klubiński
dca plutonu kolarzy - ppor. Chmarzyński
dca plutonu łączności - kpr. Jan Piekarski

1 kompania ON "Czersk"
dowódca - kpt. Alojzy Szczepański († 1 IX)
dca I plutonu - ppor. rez. Leon Pietrzykowski († IX)
dca II plutonu - ppor. rez. Feliks Laska
dca III plutonu - ppor. rez. Edmund Kalinowski († 1 IX)

2 kompania ON "Brusy"
dowódca -  kpt. Stanisław Pająk
dca I plutonu - ppor. rez. Edmund Świeczkowski
dca II plutonu - ppor. rez. Władysław Kuczma
dca III plutonu - ppor. rez. Wacław Pokojski

3 kompania ON "Chojnice"
dowódca - kpt. Antoni Pracki
dca I plutonu - por. rez. Józef Szymczak
dca II plutonu - ppor. rez. Ludwik Neuman
dca III plutonu - ppor. rez. Mieczysław Kruza

kompania ckm
dowódca - ppor. Sawicki
dca I plutonu - ppor. rez. Franciszek Trzebiński
dca II plutonu - ppor. rez. Alfons Kiełbratowski
dca III plutonu - ppor. rez. Wild

ppor. rez. Edmund Kalinowski